Efendim, geçen Nisan ayında bu sahifede “DIASPORA” başlıklı naçiz bir yazımız yayınlanmıştı ya. Her zamanki gibi kısacık hani !!! Eksik olmasın. Çok sevgili, çok değerli, çok aziz ve kadim bir dostum vardır. Burgazadalı Hediye YILDIRIM hanım. Ada’nın en eskilerindendir. En sevilenlerinin başında gelir. Ada’nın sembolüdür. İdolüdür… En popüler figürüdür. Her şeyi, her şeyidir işte. Ve dahi hayatta tanıdığım en bilge insandır. Binbir özelliğinin, seçkinliğinin yanı sıra, ayrıca da iflah olmaz bir kitap kurdudur. Haftada en az iki üç kitap devirir. Ama öyle Tom Miks’ler falan değil haaa ! Dostoyevski’ler… Victor Hugo’lar… Ernest Hemingway’ler… Yakup Kadri’ler… Yaşar Kemal’ler… Zülfü Livaneliler… Daha kimler kimler… Arada lütfedip leblebi çekirdek tertibinden hakiri de okur. İşte “Diaspora”dan sonraki bir muhabbetimizde dedi ki: “Erkan Bey. Elinize sağlık. Güzel yazmışsınız amma… Anlattığınız o yılların komşuluk olgusu, mahallelilik kavramı, esnaf- müşteri ilişkileri var ya. Sanki biraz abartmalıymış gibi geliverdi bana! Hani yazı yazma olayının doğal bir parçası olan süslemeler, ilâveler falan içeriyor gibi. Ne dersiniz?”
Haklıydı. Doğum tarihi ve yaşı icabı, o kırklı ve ellili yıllara yetişemediği için; yirmi dört saati binbir kaosla dopdolu yaşadığımız bu şimdiki zamanlarda artık zerresi bile kalmamış, zerresine bile rastlanması mucize olan o güzelliklerin dile getirilmesine; gayet tabii ki kuşku ile bakıyordu. Ve dolayısıyla yine haklı olarak o satırların arasında acaba abartmalar, ilaveler, süslemeler var mı diye düşünüyordu.
Amma beri yanda ben de “Hayır Hediye Hanım” diyorum. “Abartma, süsleme falan yoktu” diyorum. “Sen haklısın böyle düşünmekte ama, yazmakta da ben haklıyım” diyorum. Tıpkı sevgili Nasreddin Hoca’mızın “Hanım sen de haklısın. Komşu da haklı. Ama ben de haklıyım” dediği gibi.
Ve dahi “Hatta abartması, fazlası, ilâvesi şöyle dursun, bir yığın eksiği vardı o yazının” diyorum.
İşte “Diaspora”da yer olmayan o eksiklikleri de, bir potpori olarak sunuyorum şimdi
“Diaspora 2 “ ile.
Vallahi de billahi de abartmalı, ilâveli falan değildir şu anlatacaklarımın hiçbiri. Hepsi gerçeğin ta kendisidir. O çocukluk yıllarımda; ölünceye kadar silinmemek üzere, unutulmamak üzere hafızama nakşedilmiş anılardır. Tıpkı büyük usta Atilla İLHAN’ın “Ben sana mecburum….” şiirinde “….adını mıh gibi aklımda tutuyorum…..” dediği gibi. (1)
*
Varan 1:
Mayıs 1949’un son günlerinde kaybettiğimiz babamın acısı sürüyor. Sürüyor ama hayat da devam ediyor. Haziran ayı girdi. Kira ödenecek. Tamam da nasıl ödenecek? Evin erkeği ölmüş. Artık aybaşındaki maaş yok. Anneme ve bana dul-yetim aylığının bağlanması da, o zamanlarda şimdiki gibi şıp diye olmuyor. Ne yapacağız? Tek imkân, tek ümit; Hadımköy’de yedek subaylığını yapan ağabeyimin teğmen maaşı. Ama ancak hafta sonlarında gelebiliyor o.
Ev sahibimiz F… Bey adında bir zat. Daha doğrusu imiş. Yüzünü gören yok. Çok zengin biri imiş. Sadece bizim dairenin değil, bütün apartmanın sahibi. Karaköy’de bir yazıhanesi varmış. Ticaretle uğraşırmış. Daha pek çok apartmanı falan da varmış. Her ayın üçüncü günü bir adamı gelir, bütün daireleri dolaşır, kiraları toplar gider. Kontratmış, imza imiş, makbuz imiş… Yok öyle bir şey. Her şey itimata müstenit. Kiraya zam mı? O da ne demek? Biz İzmir dönüşü Aralık 1948’de Melek Apartmanı’nın 8 numaralı dairesine 40 lira kira ile girdik. 1957’nin Ekimi’nde 40 lira kira ile çıktık. Tam dokuz sene aynı kira !!!
Ayın üçünde adam geldi. Babamın öldüğünden haberi yokmuş. Başınız sağ olsun dedi. Annem sıkıla sıkıla durumumuzu anlattı. “ F… bey acaba bir süre müsaade eder mi, lütfen iletebilir misiniz ? “
“Tabii. İletirim.”
Ertesi gün adam tekrar geldi. Merakla, endişeyle ne diyecek diye bekliyoruz.
“F…. Bey selâm söyledi. Taziyetlerini bildirdi. Kirayı mesele yapmasınlar. Bu ay kira falan yok. Dul maaşınız bağlanıncaya kadar da yok. Hatta maaş bağlandıktan sonra da yok. Yıl sonuna kadar yok. Kira falan düşünmesinler. Yılbaşından sonra ödemeye başlasınlar de.”
Biz hayretler içindeyiz. Annem “Nasıl olur? Hiç öyle şey olur mu ?” falan derken adam cebinden bir de zarf çıkardı : “F…. bey bunu da yolladı. Ne zaman isterlerse geri ödesin hanım. Ceste ceste de olur. Hatta hiç ödemezse daha da memnun olurum dedi.”
Blz şaşkın şaşkın bakarken de çekti gitti.
Nasıl? Tıpkı günümüzdeki ev sahibi -kiracı ilişkileri gibi değil mi ????!!!!
Ben on bir yaşındayım. Annem kırk üç yaşında. O andaki duygularımızı tam olarak anlatmama imkân yoktur efendim.
Ve devamı: Zarftan üç yüz lira çıktı. İnanılır gibi değildi bu rakam bizim için o günlerde!
Dul ve yetim maaşı Ağustos’ta ancak bağlandı. Eylül’den itibaren otuz liralık taksitlerle on ayda ödedik bu üç yüz lirayı kira ile birlikte. Ama nasıl? Zorla ! Ev sahibinin adamı “ Ben kat’iyen alamam….” diye diretti. Annem Karaköy’deki yazıhaneye gidip razı ettiydi. Ve yine de Haziran,Temmuz, Ağustos kiralarını almadıydı F… bey.
Bir kez daha efendim: Tıpkı günümüzdeki ev sahibi- kiracı ilişkileri gibi değil mi ?
*
Varan 2:
Temmuz’un haftasında babamın kırk mevlütü var. Evde yapılacak. İki hocaefendi ile anlaşıldı. O yılların mevlütlerinin tek ve klâsik bir ikramı olurdu. Kâğıttan, koni şeklindeki külâhta Hacı Bekir şekeri. İçinde birkaç badem şekeri, bir tane akide şekeri ve bir de ufak lokum. Hiç değişmez. Külahın üstünde “Ali Muhiddin Hacı Bekir” yazar. Bin yediyüz bilmem kaç tarihi ve de bir yığın madalya resmi vardır.
Lâkin Hacı Bekir’e bizim bütçe herhalde imkân vermemiş olmalı ki, onun yerine irmik helvası ve limonataya karar verildi.
İki gün önce annem beş numaradaki komşumuz müsü Davit bey amcaya indi sabah. Neden mi? Bir sandık limon lâzım. Bizim orada, Talimhane’de pahalı! Nerden alınacak? Meyvehoştan! (2) Daha hesaplı çünkü. Kim alıp getirecek? İşte dediğim gibi müsü Davit amca. Neden? Çünkü Sirkeci’de kırtasiye dükkânı var. Ve dahi bir de otomobili var! Ama ne otomobil, ne otomobil! Apartmandaki ve mahalledeki şöhretiyle Nuh Nebi’den kalma ! Nuh peygamberi bilemem amma, Sultan Hamid-i Sani ile Enver-Talât-Cemal Paşalar’a yetiştiği kuşkusuz! Markası belli değil. Daha doğrusu markası yok. Sabahları müsü Davit amca, “Hareket-i iptidaiye kolu” denen uzun bir boruyu, arabanın ön tarafındaki bir deliğe sokarak, çevirerek çalıştırıyor motoru. Bazen bu da kâr etmiyor. Konu komşudan, yoldan gelip geçenlerden üç dört kişiye rica minnet, ittirilerek çalışıyor ancak !
Ama yine de otomobil otomobildir haa. Otomobil sahibi olmak ayrıcalıktır haaa! Annemin ricasını da kabul ediyor tabi. Limonları alıp otomobille getirecek. Parasını ise almıyor. “Dursun hele” diyor. “Acelesi yok” diyor.
Akşam, bizim evin girişinde, holdeki masanın üstünde bir sandık limon. Haberimiz dahi olmamış. Nasıl mı? Neden mi? Efendim apartmandaki on dairenin onunun da kapısı, ardına kadar açık dururdu o yıllarda. Tabi yaz mevsimlerinde. Hırsızlık neymiş? Hırsız kimmiş ! Böyle şeyler bilinmezdi bile ! İsteyenin, istediği daireye elini kolunu sallayarak girmesi serbestti. Bu serbestiden (!) en ziyade yararlananlar ise, apartmanın dört ayaklı sakinleriydi. Nitekim bizim kedimiz Şirin, diğer dairelere gündüz oturmasına (!) veya gece yatısına (!) sık sık gittiği gibi, aynı şekilde Madam Roza teyzenin Tekir’ini, Vahdet bey amcaların Sarman’ını ve keza diğerlerini, bizim ön odadaki kanepenin üstünde mır mır mırlarken veya keyifli keyifli yalanırken bulmamız, ahval-i adiyeden idi.
İşte müsü Davit amca da sandığı bırakıp gitmiş.
Annem aşağı indi parasını vermek üzere. Gitti gelmez. Gitti gelmez. Ben de merak ettim. İndim. Bir de ne göreyim? Beş numaralı dairede kan gövdeyi götürüyor!!! Bir tarafta müsü Davit amca ile hanımısı madam Raşel teyze, bir tarafta da annem. Nerdeyse meydan muharebesi var! Annem elindeki parayı verecem diye uğraşıyor. Ötekiler almayız da almayız diye diretiyorlar. Sonunda müsü Davit amca resti çekti: “ Şeref hanım. Alırım israr ederseniz amma. Bir daha yüzünüze bakmam. Selâmı sabahı keserim vallahi. Tamam mı? Komşuyuz biz yahu. ”
Evet efendim. Komşuyduk biz… Komşularımız vardı. Apartmandaki on daire, sanki tek bir aile gibiydik…
Tıpkı şimdiki gibi değil mi efendim ?!
Hani günümüzde, aynı çatı altında yaşayıp yüz paralık apartman aidatı, yakıt gideri, kapıcı maaşı, asansör parası…. falan yüzünden kanlı bıçaklı olan, mahkemelik, icralık olan, karşılaştıklarında selâm vermek falan şöyle dursun, birbirlerinin suratına dahi bakmayan apartman sakinleri gibi değil mi efendim ??!!
*
Varan 3:
İrmik helvası havagazı ocağındaki koskoca tencerede pişti. Teldolaba sığmasına imkân yok. Buz dolabı mı dediniz? Pardon! O da ne ola ki !!??
Annem mutfak penceresinin önüne, hava esintisi olan tezgahın üstüne koydu tencereyi. Üzerine bir gazete kâğıdı serdi. Onun da üstüne nereden bulduysa buldu. Koskoca, gayet ağır yassı bir mermer parçası yerleştirdi. Neden mi ? Söyleyim efendim. Komşu ziyareti kadar (!), kapısı zaten olmayan mutfağı kolaçan etmeğe de pek meraklı kedimiz Şirin, tezgâhın üstüne zıplayıp da tencerenin kapağını patisi ile şöööle kaldırarak içindekinin tadına bakmaya kalkıverirse eğer…
Mermer ağırlığın altındaki kapağı oynatamasın yerinden diye…
Mermer işte bunun içindi ! Yaaaa !
Mevlüt günü sabah erkenden apartmandaki teyzelerin hemen hepsi bize geldiler. Holdeki masanın etrafına sıralandılar. Limonlar bıçakla ikiye ayrılıyor. Sıkılıyor. Suyu sürahiye dolduruluyor. Sürahi dolunca mutfaktaki, içi boşaltılmış su küpüne dökülüyor.
Bir sandık limon böylece sıkıldı. Küp miktarı kafide doldu. Üzerine su ve şeker ilave edildi. Karıştırıldı. Limonata hazırlanmış oldu öğle olmadan.
Oldu olmasına da. Temmuz ayı. Ortalık cehennem. O havada hamam suyu gibi limonata ikram edilir mi ?
Annem bana bir lira verdi : “Git Petro Efendi!den bi liralık buz al da getir.”
Petro Efendi Amca, tam karşımızdaki Topçu Caddesinde manav. Yugoslav asıllı mı, Boşnak mı, öyle biri idi işte. Çok iyi bir adamdı. (Altı sene sonraki 6 Eylül faciasında dükkanı yerle bir edilenlerden) Yazın buz da satıyor. Mahallenin bütün çocukları öğle vakti ordayız. Buz kamyonu gelinceye kadar eğleniyoruz aramızda.
Parayı uzattım. Kaşlarını çattı: “Bi liralık buz da ne oluyor. Sen on kuruşluk almaz mısın her gün ?”
Doğru söylüyordu. Ben ya öğleyin bir defada on kuruşluk, ya da öğlen ve akşamüstü iki kez beş kuruşluk alırdım.
“- Bugün bi liralık istiyorum Petro amca.”
“- Olmaz. Veremem. Başkasının hakkını vermem.”
Veririm vermezsin…
“- Sen sölesene bakim. Ne yapacaksınız bi liralık buzu? Nerden çıktı bi lira?”
“- Petro Amca. Benim babam öldü. Bugün onun mevlütü var. Misafirler gelecek. Kalabalık. Annem su küpünde limonata yaptı. Onun için bi liralık istiyoruz.”
Adamın suratı bir anda değişti : “Evlât şunu niye peşin peşin söylemezsin be yahu?”
Bir kalıp buzu iki ucundan iple sardı. O ipleri de ortadan birleştirdi tutacak sap gibi.
“Al bakim. Dikkat et. Kırmadan götür.”
Parayı uzattım. Almadı. “Dursun hele şimdi. Acelesi yok.”
Tam giderken seslendi. “Evlât. Dur. Dur Bekle. Belki bir kalıp yetmez. Bir kalıp daha vereceğim.”
“- Nasıl taşırım ben Petro amca?”
“- Sen taşıyacak değilsin zaten.”
Benim yaşlarımda bir oğlu vardı. Dükkânda dururdu çırak gibi. Anlamadığım dilde çocuğa bişeyler söyledi. Bir kalıp da ona verdi.
“- Hadi bakalım. Dikkat edin haaa. Düşürüp falan kırmayın haaa.”
“- Peki parası no’lacak Petro amca?”
“- Bak halâ para diyor. Şimdi çekecem kulaklarını haaa.”
Annem karşısında iki çocuk, iki kalıp buz görünce şaşırdı. “ Oğlum ne bunlar böyle ?”
Anlattım. Parayı da geri verdim. “Hem para almadı. Hem de iki kalıp verdi.”
Çocuğa vermek istedi bir lirayı annem. Çocuk almadı. “Bari şunu al oğlum” diye beş kuruş bahşiş vermek istedi. Onu da almadı. Koşa koşa gitti.
Sonra ne oldu dersiniz efendim? Ertesi gün annem gitti Petro Amca’ya parasını vermek için. Tıpkı müsü Davit amca gibi o da: “Almam. Israr etmeyin. Çok israr ederseniz alırım ama bi daha size beş kuruşluk mal satmam. Buz da satmam. Biz aynı mahalledeniz. Komşuyuz komşu.”
Bir şey ilâve etmeme gerek var mı ? Yok ama yine de edeyim. Bu adam ne annemi tanırdı doğru dürüst ne de beni. Bütün ilişkimiz, günde on kuruşluk buz almaktan ibaretti. O da yazın. Kışın belki aylarca dükkanına adım bile atmamışızdır.
İşte bu adam, günde topu topu on kuruşluk buz sattığı insanlara “Komşuyuz biz komşu” diyor ve de buzun parasını almayarak, kocasını yeni kaybetmiş dul bir kadına, yapabileceği jestin azamisini yapıyor. Gösterebileceği hümanizmanın azamisini sergiliyor…
Günümüzde böyle bir esnaf, Diyojen’in feneri ile aransa, bulunur mu dersiniz ?
*
Varan 4 :
Öğle yemeğinden sonra apartmanda ne kadar iskemle, tabure falan varsa hepsi bize taşındı. Keza ne kadar tabak, çatal kaşık, bardak varsa bize taşındı. Hoca efendilerin oturacağı baş köşe hazırlandı. Her şey tamam.
İlk gelenler, babamın dairesinden arkadaşları, meslekdaşlarıydı. En başta; tam da o sıralarda gerçekleştirilmekte olan; bu ülkenin iktisadi ve mali hayatındaki yenilik ve atılımların kuşkusuz en büyüğünü, en önemlisini teşkil eden “Gelir Vergisi Reformu”nun mimarı, efsane maliyeci Ali ALAYBEK. Ve İstanbul’daki diğer üst düzey Maliye Bakanlığı bürokratları. Üstadlar.
Ve sonra apartmandakiler. Müsaadenizle birer birer saymak isterim :
1 numara: Müsü Dimitri amcanın hanımısı, adını hatırlayamadığım madam teyze. 2 numara: Adını unuttuğum müsü. amcanın hanımısı Elefteria teyze ve dört-beş yaşlarındaki kızı. 3 numara: Dul Madam Roza hanım teyze, yaşlı annesi ve kızı Kleo. 4 Numara: Adlarını unuttuğum, soyadları Abuisak olan çiftin hanımı. 5 numara: Nuh Nebi’den kalma (!) otomobilin sahibi müsü Davit amcanın eşi Madam Raşel teyze ve gelini ( = oğlu Alber’in eşi) Dora abla (Bu dünya güzeli Dora abla, iki sene sonra, o malûm, o Allah’ın belâsı hastalıktan yirmi dört yaşında öldü. Bütün apartman, bütün mahalle gözyaşı döktük. Hayatımda ilk defa Sinagogla tanıştım onun cenazesinde) 6 numara : Cemil Bey Amca’nın eşi Huriser Hanım teyze ve oğlu Atalay abi. (Atalay abi daha sonra Güzel Sanatlar Akademisini bitirip Yüksek Mimar oldu. Otuz senedenberi Bodrum’da yaşıyor) 7 Numara : Bizim karşı daire. Benim Münevver teyzem ve iki kızı. 8 numara: Bizim ev. 9 numara : Tünelbaşındaki Pastellas züccaciyenin sahibi Müsü Mihal Pastellas amcanın adını unuttuğum eşi madam teyze. 10 numara : Apartmandaki lâkabı “Deli Vahdet” olan Vahdettin bey amcanın eşi Tülin hanım teyze ve de kızı Ayşe ve Vahdet amcalarla oturan ölen kardeşinin üç kızı.
On daire işte böyle efendiiiim.
Amma bir de 11 numaralı daire var. Orda oturan biri var. “O”nu oldukça ayrıntılı anlatacağım. Sebebi var çünkü:
Oldukça zengin bir Rum çiftin tek kızıymış o. Kışın Ayazpaşa’da muhteşem bir dairede otururlarmış. Yazları da Heybeliada’da. Çok iyi öğrenim görmüş. Önce Parmakkapı’daki Saint Plucheri Fransız Kız Mektebi’ni, sonra da İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Fransız Filolojisini bitirmiş. Diplomasını aldıktan sonra “Ben bunca mektebi, evde oturup koca beklemek için mi okudum. Çalışacağım.” diye tutturmuş. Ailesi karşı çıkmış. “Paraya pula ihtiyacın mı var ki…?” demişler. Dinlememiş. Karaköy, Bankalar Caddesi’nde, Merkez Bankası’na bitişik Osmanlı Bankası’na başvurmuş. Fransızcası zaten sular seller gibi. O yıllarda yeni yeni revaç bulan İngilizcesi de var. Rumca ve Türkçeyi söylemeğe gerek bile yok. Osmanlı Bankası ise malûm, Paris merkezli Fransız bankası. Havada kapmışlar. Çok dolgun bir maaşla çalışmağa başlamış.
Asıl kıyamet ise daha sonra kopmuş. Kendi cemaatinden bir gence gönlünü kaptırmış. Ailesi buna da karşı çıkmış. “ O adam bize göre değil…” demişler. Dinlememiş. Bavulunu (veya bu öykülere daha yakışacağı üzere) bohçasını kaptığı gibi evini terk etmiş. Önce kilise nikâhı. Arkasından Beyoğlu Evlendirme Dairesi. Cihangir’de ufak bir ev tutmuşlar.
Ve fakat kısa süre sonraaaaa.
Herifin ipsiz sapsızın, işsiz güçsüzün teki olduğu, hatta hatta karanlık bazı işlere bulaşmakta olduğunu anlayıncaaaaa…
Bu kez de yine valizini kaptığı gibiiiiii.
Nereye gelmiş biliyor musunuz ?
Müsü Pastellas ile Vahdet Amcanın karşılıklı oturdukları 9 ve 10 numaralı dairenin sahanlığından daracık bir merdiven çıkardı yukarı. Her tarafı açık teras katına. Boydan boya ipler geriliydi karşılıklı. Apartman sakinlerinin çamaşır kuruttukları yer. Teras alanının arkasında da iki uyduruk oda vardı. Ev deseniz değil. Daire deseniz hiç değil. Bir nevi gecekondu. Apartmankondu!
İşte Osmanlı Bankası memuresi, burayı tutmuşmuşmuş yirmi lira kira ile. Galiba 1949’un Şubat’ı falandı. Ve taşındığı günden itibaren tüm apartmanın ilgi odağı idi. Kocası olacak heriften mahkeme kararı ile mi boşanmış, yahut da öylesine mi ayrılmış? Malûm değildi. Bilinmezdi. Malûm olan, bilinen ise apartmandaki bütün amcaların, merdivenlerde falan ona rastladıklarında, hepsinin yüzünde güller açtığı idi…
Nasıl açmasındı ki efendim nasıl açmasındı !
Bir içim su idi zira Despina.
Tamam da… Yüzünde güller açan, sadece apartmandaki yaşlı başlı amcalardan mı ibaretti dersiniz? Bir başkası daha yok muydu ona hayran, ona meftun, ona aşık acaba ?
Yanılmadınız efendim. Doğru tahmin ettiniz efendim. Bildiniz efendim !!!!
Her fırsatta, her vesile ile çat kapı on bir numaranın çıngırağını çevirmekteyim :
“ Despina abla. Ben bakkala gidiyorum. Sen de bişey ister misin ?”
“ Despina abla mektubun var. Postacı aşağı bırakmış. Kaybolmasın diye ben alıp getirdim.”
“ Despina abla. Annem su muhallebisi yapmış. Bunu da sana yolladı. ‘Afiyet olsun diyor annem de’ dedi. Tabağın acelesi yok. Sonra ben gelip alırım.”
Tabi kız farkında. Her seferinde tebessüm ediyor. “Tessekkur ederim pedakimu ( = çocuğum, küçüğüm)” diyerek saçımı başımı okşuyor.
Ne var ki bu kuru kuru teşekkürler beni hiç kesmiyor! Hele hele pedakimu demesine acaip bozuluyorum. Ne pedakisi be! Biz ona sırılsıklam abayı yakmışız! O çocuğum diyor… Olacak iş mi be!
Sonunda patladım :
“- Olmuyor ama Despina abla. Valla böle olmuyor.”
“- Nedir olmayan? Ne olmuyor?”
“- Her seferinde böyle kuru kuru teşekkür. Hepsi bu mu yani?”
“- Peki ne olsun? Sen ne istiyorsun?”
Haydiiiii. Buyrun bakalım. Ben ne istediğimi biliyor muyum ki !
Ama sonunda kafamda bir şimşek çakıyor :
“ - Ne istediğimi sööliiim mi?”
“ - Soyle. Soyle.”
“- Sen şimdi bana söz vereceksin. Bekleyeceksin. Ben büyüyünce de benimle evleneceksin. Tamam mı? Söz mü?”
Bir kahkaha atıyor… Nasıl gülüyor… Nasıl gülüyor… Gülerken bir taraftan da:
“ Bendeki talihe bakiniz vire. İlk once ipsiz sapsizin teki serseri koca. Ondan sonra da kisa pantalonlu koca. Ne talih be! Ne sans be! Hah… Hah…Hah….”
O gülüyor. Ben de hayran hayran seyrediyorum. Gülünce daha da güzel oluyor.
Sonunda gülmeyi keserek :
“- Sen simdi bu evlenme isinden vazgeçecekzin. Onun yerinde baska bisey yapacağiz.”
“- Ne yapacağız?”
“- Sana ders vereceğim. Fransizca oğreteceğim. Ya da Rumca. İstersin ?”
“- Nasıl istemem. Bayılırım. Ama Fransızca değil. Theleo Elenika (= Rumca isterim).
“- Oldu o zaman. Tamam o zaman.”
Aslında ben, o yılların İstanbul’unun…
O yılların nüfusu bir milyonu bile bulmayan, tenha, asude, medeni, mutlu İstanbul’unun…
Yık-yap-satçı çakalların, sırtlanların; bugünkü gibi mahvetmeğe, talan etmeğe, yağma etmeğe henüz başlamadıkları o güzel İstanbul’un…
Gökdelenlerle, alış veriş merkezleriyle, sakil beton yığınlarıyla ırzına henüz geçilmemiş doğal güzellikler şahaseri o bakir İstanbul’un…
Denizleri, henüz bugünkü gibi yer yer lâğım batağına dönüşmemiş …
Trafiğinin; bugünkü gibi insanları çıldırtma raddesindeki ümitsiz vak’a ve kaos raddesine gelebileceğinin, henüz akıllardan dahi geçmediği…
‘Niye yan baktın lan…‘ diye durup dururken keyif için adam öldüren sapıkların, şizofrenlerin, magandaların; henüz bugünkü gibi sokaklarında ellerini kollarını sallaya sallaya dolaşmadıkları o canım İstanbul’un…
Yani kısaca. Yani özetle:
Üstad Yahya Kemal’in, “Sana dün bir tepeden baktım….” dediği “Aziz İstanbul”un…
O dünya cennetinin…
O eşsiz İstanbul’un… :
Taksim’inde, Kurtuluş’unda, Cihangir’inde, Kuzguncuk’unda, Samatya’sında, Yeşilköy’ünde, Adalar’ında… oturanlarının çoğu gibi…
Bir miktar Rumca zaten biliyordum aslında.
Kulaktan dolma, konu komşudan kapma.
Şimdi ise bir de öğretmenim olacaktı!
Yaniya efendim, ‘Alaylı’lıktan, ‘Mektepli’liğe terfih etmekteydim!!!
Az buz şey mi idi bu!!!
İşte ondan sonra her seferinde yeni yeni iki üç kelime, cümle öğretiyor, ezberletiyor, ve de eskilerden imtihan ediyor :
“- Soyle bakalim. Kedi nasil diyoruz?”
“- Ğata.”
“- Ya köpek?”
“- İskillos”
“- Otomobil?”
“- Aftokinito.”
“- Aferin. Poli oreya (= çok iyi). Esi poso hronon ise? (= Sen kaç yaşındasın?)
“- İme endeka hronon (= On bir yaşındayım).
“- Pio mina? Pio hrona? (= Hangi aydayız? Hangi senedeyiz?)
“- Aprilios (= Nisan) Hiliya. Enya kosiya. Saranda Enya (= Bin dokuz yüz kırk dokuz.)
“- İperohos ! (= Harika) Pios ise i Selef Hanim?”
İşte yakaladım! İstediği kadar üniversite bitirsin. Yine de “Şe” harfini ve “Re” harfini telâffuz edemiyor! Şimdi öğretmenlik sırası bende!
“- Selef hanım ine lathos (= Selef hanım yanlış.) To sosto ine Şeref hanım. Şerife hanım (= Doğrusu Şeref hanım. Şerife hanım.) Ekini ine miteramu (= O benim annemdir.)
“- Anladik. Anladik. Ukalalik etmesen olmaz! Simarmasan olmaz!”
“- Signomi (= Özür dilerim) Despina abla.”
(Bu arada şımarmak tamam da ukalalık ne demek ?”)
“- Tamam. Tamam. Min lipate. Min lipate. (= Üzülme. Üzülme) Son bisey daha sorayim?”
“- Sor. Sor.”
“- Pios ime ? (= Ben kimim?)”
İşte buduuuur! İşte soru budur. Beklenen budur. Sorsun diye gözünün içine bakılan budur ! Cevabı bin kere tekrarlanıp ezberlenmiş soru buduuuur.
Bülbül gibi şakıyorum tabi.
“- İse i Despina (= Sen Despina’sın). İse i agapitimu daskala (= Sen benim sevgili öğretmenimsin). İse i oreya mu daskala (= Sen benim güzel öğretmenimsin). İse i poli poli omorfi (= Sen çok çok güzelsin). Ego sagapo para poli (= Ben seni pek çok seviyorum).”
“- Seni gidi yaramazzzzz. Seni gidi çapkiiiin.”
*
Annem, Despina’nın gelmesine çok şaşırdı:
“- Hoş geldin kızım. Ama nasıl gelebildin? Bu saatte senin işte olman icap etmiyor mu?”
“- Bankadan izin aldım Selef hanim. Yarim gun. Senelik konjemden mahsup edezeklerdir.”
Müsaadenizle yine araya girip bir iki şey söyleyeceğim. Düşününüz. Yaşı yirmilerde güzeller güzeli gencecik bir Rum hanım, topu topu beş aydır aynı çatının altında olduğu komşusunun mevlütu için izin alıyor yarım gün. Yıllık izninden düşülmek üzere. Hem de nereden ? Bu konularda fevkalade rijit Osmanlı Bankası’ndan. Bilenler bilir. Hem bu Osmanlı Bankası, hem de yanı başındaki Merkez Bankası; yarım gün değil, iki saat izin için kök söktürürdü çalışanlarına. Sabah on dakika geç kalanın bu on dakikası kaydedilir, dakikalar saatlere, saatler de günlere çevrilerek yıllık izinlerinden indirilirdi.
Zülfü LİVANELİ’nin “Hey Özgürlük….” Şarkısını, işte o günler için şöyle değiştireceğim efendim :
HEY KOMŞULUK…..
(Ve dahi… Ve de bu arada :
Despina’nın sesi duyulur duyulmaz…
Ön tarafta, hoca efendilerin orada, erkeklere ayrılmış yerde oturanların hemen hemen hepsinin, aynı anda, hep beraber; güneş görmüş ayçiçeği fidesi gibi… Sesin geldiği hanımlar tarafına kafalarını şöööle yavaşça çevirip bir bakışları vardı kiiiii !!!!
Altmış altı sene geçmiş aradan, hâlâ gözümün önündedir vallahi. Hatırladıkça hâlâ tebessüm ederim vallahi!)
* * *
Böylece apartmandakilerin hepsini tamamlamış olduk. Şimdi sıra apartman dışından gelenlerde. Mahalledeki öteki komşularımızda. Dostlarımızda. Kısaca diğer insanlarda. Evet insanlarda:
Bizim evin az aşağısında oturan, koyu Demokrat Partili, fanatik İsmet Paşa muarızı Mehmet Esmer bey amcanın (o CHP iktidarı günlerinde, Demokrat Partili olmak büyük cesaretti haaa !!!) eşi Mualla hanım teyze geldi. “Kral kaynanası (!)”olan annesi Hacı Hadiye Büyük Hanım Teyze ile !!! (O da ne demek mi? Efendim Mualla teyzenin ablası; o yıllarda Suudi Arabistan tahtında oturan kral İbnissuud ile evli idi ! İmiş ! İşte Hacı Hadiye teyze de sık sık Arabistan’a, kaynanası olduğu bu herifin sarayına gidip uzun süre kalır idi. Ve dahi mahalledeki kulak gazetesine (!) göre, her seferinde de mebzul miktarda çil çil, sarı sarı Suudi altınları ile döner imiş. Yaaa !!!)
Sonra. Sonra. Karşımızdaki Abdülhak Hamit Caddesinde, benim doğduğum gün apartmanına bitişik apartmanda oturan, yani tee o zamandır tanıdığımız çok şişman Madam Teyze. Adını hatırlayamıyorum. Ama sadece İstanbul’un değil, sadece Türkiye’nin değil; dünyanın en meşhur çiçekçilik firmalarından biri olan Sabuncakis’lerin hanımı olduğunu biliyorum. Sonra sonra : Abdülhak Hamit’e paralel Şehit Muhtar bey caddesinin ucundaki Altıntepe apartmanında oturan Mükerrem hanım teyze. (Altıntepe apartmanı bugün dahi yerinde duruyor. Hayret. Yıkılıp otel yapılmadı) Oğlu, benim yetmiş seneden ziyade, doğumdan bugüne arkadaşım Dr.Güngör AKYÜZ. Diş Hekimi. 1963’ten bu yana Almanya’da yaşar, çalışır. Dortmund’daki evinde kaç kez kalmışım? Yatmışım kalkmışım? Hesabını ne o bilir ne de ben !) Ve de onların karşısındaki apartmanda oturan Lütfullah Kurt bey amcanın eşi Adalet hanım teyze. Annemin deyişiyle EDALET HANIM. Onun da bir oğlu var. Bizden büyük. Ağabeyimiz. O yılların Hollwood ’un en hain (!) jönü Clark Gable’e olan müthiş benzerliği ve de ona taş çıkartan inanılmaz yakışıklılığı ile mahallenin bütün kızlarının yüreğini hop hop hoplatan. Üstelik çok da meşhur. Çok da popüler. Kim mi? Fenerbahçe’nin ve milli takımımızın unutulmaz kalecisi Şükrü ERSOY. (Şükrü ağabeyime buradan hürmetlerimi sunmaktayım.)
Sonra. Sonra : Yine Şehit Muhtar’da oturan ; Taksim Meydanı’ndaki Majik (=Taksim) sinemasının yanındaki ‘Sokrat Kuru temizleyicisi’nin sahibi Sokrates Melahrinos bey amcanın, adını unuttuğum hanımısı madam teyze. (Onun da iki oğlu vardı. Taki ve Lâki. Nerdeler, ne yaparlar acaba?) Sonra. Sonra : Şehit Muhtar ve Abdülhak Hamit Caddelerini dikine kesen, bizim evi de diklemeden gören Topçu Caddesi’nde, bakkal ve mahalle muhtarı Hamdi bey amcanın dükkânının üstünde oturan upuzun boylu, sapsarı saçlı teyze. Adını bilmezdim. Kimse de bilmezdi. “Çerkez hanım” diye bilinirdi mahallede. Annemle ünsiyyeti, sabahları çarşı pazar alışverişlerinde karşılaştıklarında selâmlaşıp hal hatır sormaktan ibaretti. Yine kendisi gibi sarışın, uzun boylu kızı ile geldiler. Kızının da adı bilinmezdi. “Çerkezler’in kızı” denirdi. Kızı anasından, anası kızından güzeldi. Zaten Çerkez ırkının dillere destan güzelliğini zikretmeğe gerek var mıdır ki ?
Hemen arkalarından da Hamdi amca geldi hanımı ile. Çerkezlerle beraber yola çıkmışlar. Ama Hamdi amca bizim üç kat merdiveni ağır ağır çıktığı için bir iki dakika gecikmiş.
Sonra. Sonra: Abdülhak Hamit ile Topçu Caddesi’nin kesiştiği köşedeki inhisar-sigara-gazete bayii Rober amca geldi eşi ile. Soyadı ya Hasırcıyan idi ya da Hisarcıyan. Babam her sabah işe giderken ondan bir paket Hususi Kokulu sigara ile bir Cumhuriyet gazetesi alırdı. Pazar sabahları ise bu benim görevimdi.
Ve bakınız ki bu insan; günde topu topu bir sigara ve bir gazete sattığı bir müşterisinin, yani yüzlerce müşteriden ancak ve sadece birinin mevlütuna geliyor! Hem de karısını yanına alarak! Hem de dükkânını kapayarak !!
Bir şey ilâve etmeğe gerek var mı ?
Artık başka gelen olmaz derken, saat de ikiyi biraz geçerkeeen…
O da ne? Kapının önünde bir çocuk ve bir hanım ve bey. Belli ki anası babası. Annem şaşırdı. Hiçbirini tanımıyor. Oysa ben çocuğu tanıyorum. Boğos amca’nın dükkanının yanındaki arsadan oyun arkadaşım Spiro. Genellikle Spiraki dediğimiz. Tamam da ne alâka? Çünkü Spiraki’nin babası da, tıpkı Boğos usta gibi otomobil tamircisi. İyi de bizim otomobil tamircisi ile ne işimiz ola? Otomobil sahibi olmak kiiiim? Biz kiim?
Sonra anlaşıldı. Ben birkaç gün önce arsada oynarken söylemiştim çocuğa babamın mevlütu var diye. “Mevlut ne demek ?” diye sormuştu. “Ölenin arkasından dua okutulur.” demiştim. Ne gün diye sormuştu. Ben de söylemiştim. İşte çocuk babasına söylemiş. Babası da, hanımını alıp gelmiş. Ne onlar bizi tanır. Ne biz onları tanırız. Adam, yani o insan, bacak kadar çocuğunun arkadaşının; hiç tanımadığı, adını sanını bilmediği babasının mevlutüne geliyor! Tıpkı Rober amca gibi hem. Eşini de yanına alarak. İşini gücünü bırakarak!
Tabi hemen buyur edildiler. Adam ön tarafa geçti. Karısı da hanımlar tarafına. Yanında getirdiği eşarp ile de başını örttü.
Onların arkasından; ara sıra annemin de çağırdığı gündelikçi terzi Madam Andromaki geldi. (Gündelikçi terzi = Sabah erkenden gelerek, hem evin hanımının ve hem de komşu hanımların yardımıyla; kumaşı önce biçen, sonra teyelleyip prova eden, ve dahi ütüsünü de yapıp evin beyinin dönme saatinden önce kesinlikle dikip hazır ettiği elbiseyi, ‘Eyi günlerde giyiniz’ diyerek teslim eden terzi kadın. Yevmiyesi o tarihte yedi buçuk lira idi.)
Onun da arkasından, yine mahallenin çamaşırcısı Nazan hanım geldi. (Kollu, merdaneli ve genellikle Hoover marka çamaşır makinelerinin, henüz ve ancak zengin familyalarda görüldüğü o yıllarda, bizim gibi o makineye sahip olması hayal dahi edilemeyen evlere ; haftada, on beşte veya ayda bir gelerek; havagazı ocağında kaynattığı teneke teneke sularla, kalıp kalıp beyaz sabunlarla, bakır yada çinko kocaman leğende evin çamaşırını yıkayan kadın. Yevmiyesi o tarihte beş lira idi.)
*
Ve son olarak da iki büyük sürpriz. Birini şimdi anlatacağım. Ötekini sonra. Çünkü bu ikincisi hakikaten inanılmaz. Hakikaten Bingo!
Tam hoca efendiler “Euzu besmele” çekip başlıyorlardı kiiiii…
Kapıda Haydar efendi belirdi!
Haydar efendi de kim mi? Efendim, eskiden her mahallenin bir delisi vardı. İşte bu gelen de bizim mahallenin delisi. Aslında deli falan değil. Allah’ın bir garip kulu. Talihsiz kulu. Aklı başı yerinde. Feylesof deyin. Rint deyin. Zavallı deyin. Berduş deyin. Haneberduş deyin. Şimdiki tabirle ‘Homeless’ deyin.
Ne derseniz deyin. Hikayesi çok uzun. Ve de çok hazin.
Çok iyi bir ailenin çocuğuymuş ammmaa…
Bütün gün mahallede dolanır. Saç sakal birbirine karışmış. Üst baş perişan. Ev taşıyanların, yazlığa gidip gelenlerin eşyalarını falan taşır. Kimseye zararı yoktur. Ne iş bulursa yapar. Kimseden para istemez. Verilirse binbir teşekkür eder. Dua eder. Eline geçen birkaç kuruşu da şaraba yatırır. Kafası her daim kıyaktır. Ama bir konuşsun. İnanamazsınız! Profesör sanırsınız. Kullandığı kelimelere, cümlelere şaşar kalırsınız. Gece oldu mu kaybolur. Nerede yatar kalkar kimse bilmez. Gerçek adı Haydar mıdır, kimse bilmez.
Hani Paris’te, metro mazgallarını mesken tutmuş klaşörler vardır ya. İşte onların Talimhane versiyonu!
Misafir hanımlardan bazıları kapıda onu görünce “Bu herif burada ne arıyor….” diye homurdanmaya başladılar. Annem hemen koşturdu. “Buyur Haydar efendi. İçeri gir.” Girmedi. Eğilip kulağına bişeyler söyledi. Demiş ki : “Hanım abla. Allah’ıma yemin ederim ki dündenberi ağzıma bir damla sürmedim. Hem de abdest alıp geldim. Müsaade et şuracıkta durayım.”
Annemin bütün ısrarına rağmen içeri girmemekte direndi. Kapının önünde, merdivenlerde altına verilen taburede oturdu mevlut bitinceye kadar. Sonra da herkes gibi helvasını yeyip limonatasını içip gitti. “Allah kabul etsin hanım abla…” diye diye.
*
Ve nihayet saat iki buçuğa doğru mevlüt başladı. Hoca efendilerden biri Kur’an-ı Kerim okuyor. Öteki Mevlit. Dönüşümlü olarak. Özellikle Mevlit okuyanının sesi inanılmaz güzel. Herkes huşu içinde dinliyor. Ben de hayatımda ilk kez dinliyorum. Ve Süleyman Çelebi’nin bu eşsiz benzersiz eseri, bu şaheseri ; aklıma, zihnime bir daha unutulmamak üzere kazınıyor.
O ne muhteşem Türkçe Yarabbi. Arapçayla, Farsçayla falan asla karıştırılmamış…
O ne kadar saf, ne kadar arı, çağıl çağıl çağlayan, billur gibi nefis Türkçe Yarabbi...
On bir yaşındaki bir çocuğun dahi en ufak bir tereddüt duymadan anlayabileceği…
Kainatın Tek ve Ulu Yaradan’ının en sevgili kuluna, muazzez Peygamberimiz’e duyulan sevgi, bağlılık, minnet, şükran…
Bundan daha güzel, bundan daha muhteşem ifade edilebilir mi acaba?
Allah adın zikredelim evvelâ
Vacip oldur cümle işte her kula.
………………….
Âmine hatun Muhammed ânesi
Ol sedeften doğdu ol dür dânesi.
…………………………
Ol gice kim doğdu ol hayrül-beşer
Ânesi anda neler gördü neler.
……..…………………………
Sûsadım gayet harâretten katî
Sundular bir cam dolusu şerbeti.
……………………..
Merhaba ey ali sultan merhabâ
Merhaba ey kân-ı irfan merhaba
Merhaba ey………..
Hanım misafirlerin çoğu, mendillerini çıkartmışlar, gözlerini siliyorlar.
*
Ve de gelelim ikinci büyük sürprize :
Vakit ilerlemekte ve mevlütün sonuna yaklaşılmakta idi kiiiii…
Hiç beklenmedik bir misafir hanım geldi.
Evet. Gerçekten çok büyük bir sürprizdi bu gelen. Kimsenin tahmin ve tasavvur edemeyeceği…
Yukarda da dediğim gibi tam bir BİNGO!!!
Peki kimdi gelen?
Biraz uzunca anlatacağım müsaadenizle.
Min evvelinden başlayıp min ahırında noktalayarak !
Efendim, ülkemizde 1929 yılı ve 1930’lu yılların başlarındaki güzellik yarışmalarını ve o yılların güzellik kraliçelerini bilmeyen pek yoktur. 1929 Feriha Tevhik hanım. 1930 Mübeccel Namık hanım. 1931 Naşide Saffet hanım. Ve bilhassa da 1932 Keriman Halis hanım. Ki daha sonra Brüksel’de yapılan yarışmada ‘Dünya güzeli’ seçilip ATA’mız tarafından kendisine ‘ECE’ soyadı verilmiştir.
O vakitten sonra ara verilen bu yarışmalara, 1950 yılında tekrar başlandı. Hemen belirteyim ki son derece ciddi ve düzeyli bir yarışma idi bu. Jüri üyeleri; şimdikilerdeki gibi birtakım cavalacoz tiplerden, eşcinsellerden, artiz bozuntusu hatun kişilerden, gazeteciyim diye geçinen yalaka tayfasından falan değildi. Hepsi zamanının en tanınmış ve ciddi muharrirleri, ilim adamları, üniversite hocaları, çok değerli sanatkârlarından oluşmakta idi. Organizasyonu tertipleyen (eskileri gibi) CUMHURİYET gazetesi idi çünkü.
Keza yarışmacılar da aynen jüri üyeleri gibiydiler. Şimdilerin ağzı çikletli, eli tenis raketli (!), ana dillerini yüz elli kelime ile ancak konuşan yellozlar değil. İstanbul’un en seçkin, en saygın ailelerinin tahsilli terbiyeli, görgülü kızları.
O yıl Güler ARIMAN adında bir genç hanım kraliçe seçildi.
Takip eden 1951yılında, yine aynı ciddi organizasyonla, Günseli BAŞAR adında genç bir hanım kraliçe seçildi. Ve ertesi yıl Napoli’de yapılan yarışmada da Avrupa Güzeli oldu.
Ve 1952 yılında da yine aynı gazetenin aynı ciddi organizasyonunda bu kez Gelengül TAYFUROĞLU adında bir genç hanım kraliçe seçildi.
(Bu üçüncüden sonra İstanbul’un elitleri arasında bir espri alıp yürümüştü: “Kızınızın kraliçe seçilmesini mi istiyorsunuz? Hemen adını değiştirip ‘G’ ile başlayan bir isim koyun! Güler. Günseli. Gelengül.
Bu “G” harfinin tılsımı bir sonraki 1953’te bozuldu (3) ama ! )
Tayfuroğlu’nun kim olduğuna gelince:
Bizim evin önündeki bayırın üstünden geçen Abdülhak Hamit caddesinde, tam karşımızda beş katlı Elmas Apartmanı vardı. Talimhane’nin ve dahi o yılların İstanbul’unun en görkemli binalarından biri. Cephesinde kabartmalar, heykelcikler falan olan. Sahibi de; uzun boylu, iri yapılı, gayet şık giyinen, gayet kalantor, gayet kelli felli bir zat idi. En üst kattaki dairesinin balkonuna çıkar, purosunu tüttürürdü keyifle. Biz karşıdan görürdük hep. Ve kapının önünde duran Packard marka, vapur gibi kocaman beyaz yanaklı lâstikli otomobilin de sahibi. Hususi şoförlü.
Evinde telefon, buzdolabı bulunanın dahi zengin sayıldığı o yıllarda; beş katlı apartman sahibi olmak, hususi otomobil sahibi olmak ne demek! Varın hesap edin! “Milyoner” denirdi onlara! (Nitekim merhum Başvekil Adnan MENDERES’in 1950’li yıllar boyunca kullandığı siyasi sloganlarının en meşhuru da “Her mahallede bir milyoner yaratacağız” idi.)
Bu milyoner zatın uzun boylu, sapsarı saçlı dünyalar güzeli bir kızı vardı. Bir görenin bir daha baktığı.
1952’de kraliçe seçilen, işte bu sapsarı saçlı güzeller güzeli idi. Mahallemizin Gelengül’ü. Benim gibi kısa pantalonluların da “Gelengül abla”sı.
(Kraliçe seçildikten kısa bir süre sonra, Gelengül abla; o yılların en tanınmış yerli film yapımcılarından Hürrem ERMAN ile evlendi.)
İşte mevlütun sonlarına doğru beklenmedik gelişiyle herkesleri şaşkına çeviren hanım da.
O balkonda purosunu tüttüren zatın karısı, yani Gelengül ablanın annesi idi.
Her daim şık. Takılarla, mücevherlerle, kışın astragan kürklerle dolaşan hanım !
Öteki misafirlerden bazıları gibi, annemle çarşı pazar alışverişlerinde karşılaşmışlığı falan da asla bahis konusu olamayan. Olamayacak. Ne çarşısı, ne pazarı? Kaç tane hizmetçileri vardı kim bilir !
Ve de bu milyoner eşi hanım, bu şık, bu aristokrat hanım.
Şimdi gayet sade, gayet basit bir kıyafetle.
Kolları, eteği uzun, yakası boynu kapalı basit bir elbise ile, takısız mücevhersiz, boyasız makyajsız…
Bizim gibi sıradan, orta halli bile zor sayılacak bir eve geliyordu ansızın!
Ne tanışıklığımız, var. Ne de ahbaplığımız. Olmasına da zaten imkân yok.
Başta annem ve diğer bütün misafirler; şaşırmasınlar da ne yapsınlardı ki!
İyi de nasıl oluyordu bu iş?
Mevliten sonra anneme anlatmış: Hava gayet sıcak ya. Balkonlar, pencereler sonuna kadar açık ya. Bizim hoca efendilerin gür sesleri de açık balkondan dışarıya yayılıp taaa uzaklardan bile duyuluyor ya. İşte hanımefendi de evinin balkonundan bu sesleri duymuş. Merak edip, git bak bakalım, öğren nedir diye kapıcılarını bizim apartmana yollamış. Bizim kapıcı Ömer Efendi de anlatmış böyle böyle diye. Bunun üzerine hanım karar vermiş. Kalkmış gelmiş. Hiç tanımadığı halde. “Sevaptır diye düşündüm…” demiş.
* * *
İşte bizim 1949’un Temmuz’undaki mütevazı mevlit cemiyetimizim öyküsü budur efendim! Hata ve nisyan müstesna olmayaraktan!
Davetlisi, kendi gelen davetsizi, tam bir mozaik. Evvelce de söylediğim gibi tam bir potpori.
Zamanın en üst düzey Maliye Bakanlığı bürokratlarından tutunuz da; küçük sanat, ticaret ve hizmet erbabı kuru temizleyicisine, kırtasiyecisine, gazete bayiine, otomobil tamircisine kadar…
Filoloji mezunu bankacısından tutunuz da; beş lira yevmiyeli çamaşırcısına, yedi buçuk lira yevmiyeli gündelikçi terzisine kadar…
Arabistan kralının çil çil altınlarıyla oynayan kaynanasından tutunuz da; sokaklarda yatıp kalkan haneberduşuna kadar…
Apartman sahibi, hususi otomobil sahibi, milyoner eşi, aristokrasi sembolü hanımefendiden tutunuz da, bütün gününü dolma doldurup yufka açmakla geçiren en mütevazi ev hanımlarına kadar…
Ve dahi sevgili Sezen AKSU’nun “….şinanay da yavrum şinanay…” şarkısındakinin tıpatıpı olarak :
Müslümanı, Yahudisi ve Rumu…
Hepsi bir arada. Hepsi aynı potada. Hepsi aynı duygu ve düşüncelerle meşbu.
Hepsinin ortak paydası aynı : Meslek tesanüdü. Esnaf-müşteri bağı. Mahallelilik kavramı. Komşuluk. Arkadaşlık. Dostluk. Ahbablık. Sevgi.
Yani kısaca ve tek kelimeyle: İNSANLIK.
*
İşte şimdi de yine Hediye Hanım’a sesleniyorum. Tanıdığım en bilge insan olan sevgili Hediye Hanıma.
Bütün bu anlattıklarımdan sonra, hâlâ “… abartmalı mı acaba, süslemeli mi acaba…?” falan demeye devam eder isen eğer!
Vallahi de insaf etmem. Vallahi de acımam. Billahi de gözünün yaşına bakmam!
“DİASPORA 3”ü sürerim sahaya, bilesin haaaa !!! * * *
Ve son olarak :
Mektepte kimya dersinde okumuştuk. Lavvaziye Kanunu diye bir kanun vardı değil mi? Hani hiçbir boşluk boş kalmaz, boşalanın yeri hemen doldurulurdu değil mi?
Şu yukarda anlattığım insanlardan şimdi kalan var mı ? Şimdi olan var mı?
İşte Hediye Hanım burada haklı. Onların hiçbiri artık yok.
Ne oldular peki?
Büyük Yaşar Kemal Usta’nın deyişiyle “… o güzel insanlar, o güzel atlara bindiler. Gittiler. İmleri timleri bilinmez oldu.”
Oldu da. Madem ki Lavvaziye kanununa göre hiçbir boşluk boş kalmayacak! O gidenlerin yerini kimler doldurdu peki?
Cevabı kolay. Açın bakın günlük gazeteleri. Özellikle cemiyet haberlerini. Magazin haberlerini. Görün bakalım kimler doldurmuş, kimler doldurmakta :
- Siyah takım elbisenin altında, parmak arası plâstik Tokyo terlikle dolaşan para şımarığı gavatlar.
- Dolgun cüzdan avcısı üç beş sürtüğü koluna takıp poz vermekle “Playboy (!)” olmuş aynı tertipten kazmalar.
- Bir tarafta torun torba sahibi; bir tarafta Van Fin Fon… isimli Felemenkli aftos sahibi, sevgili sahibi, jigola sahibi; seksenini çoktan devirdiği halde yirmi senedir hiç aksatmadan her sene ellinci doğum günü pastasını kesen kaşarlanmış sosyete (!) karıları.
- Yanındaki kara yağız herifi “Bu benim kocam” diye takdim eden pala bıyıklı moda kreatörü i…ler.
- Teneke mahallesinden geldiğini unutup gecenin üçünde alışveriş merkezi açtırıp bir saat içinde altı yüz bin liralık alışveriş yaptığını gazetecilere açıklayan ‘Cumbadan rumbaya’ yosmalar.
- Bir düzinelik otomobil koleksiyonuna kattığı on üçüncüsünün önünde sırıtarak poz veren sözüm ona talk showcu, sözüm ona komedyen soytarılar.
- Kurtuluş savaşı palavradır… Öyle bir savaş falan yapılmamıştır….” diyen necasetler.
- Sekiz yaşındaki kızla nikâh caizdir diye fetva veren dinsiz imansız Allah’sız sapıklar.
- Hayattaki bütün işlevi; muşmula suratlı o haramzade herifin koynundan, muşmula suratlı daha zengin öteki haramzade herifin koynuna girmekten ibaret olup, kalan vaktini de bilmem hangi sahil kasabasındaki şezlongta güneşin altında camız gibi yatıp kıçını başını teşhir etmekle geçiren dünyanın en eski mesleğinin mensubu karılar.
Evet. İşte bunlar doldurdu o boşluğu. Ve bunlar gibi daha niceleri doldurmakta.
Ve bu baziçede bize düşen de : .
“Ağla çeşmim ağla dur….” demekten ibarettir efendim ne yazık ki.
__________________________________________________________________________
(1) : Ben sana mecburum bilemezsin / Adını mıh gibi aklımda tutuyorum / Büyüdükçe büyüyor büyüyor
gözlerim / Ben sana mecburum bilemezsin……………………………
(2) Meyvehoş: O yıllarda İstanbul’un meyve sebze hal’i ; Galata Köprüsü’nün Eminönü ayağı ile, Unkapanı
Köprüsü’nün keza o taraftaki ayağı arasındaki Haliç kıyı şeridiydi. Meyvehoş diye bilinirdi. Şehrin yaş meyve ve sebzesi; Marmara Bölgesindeki Yalova, Marmara Ereğlisi, Karamürsel… gibi üretim merkezlerinden; kocaman takalarla buraya getirilirdi.Yani deniz yoluyla. Yani en ucuz, en rasyonal nakliye yöntemiyle.
1950’lerden itibaren ülkemizin tanıştığı demokraaaaaaasi ile; demir ve deniz yolu tu kaka edilmekle, işte bu hal de, deniz kenarından kaldırılıp bugünkü yerine taşındı. Yani deniz yolu , akıl ve bilime yüzde yüz aykırı olarak terk edildi. Çünkü bütün nakliye karayolu ile yapılsındı. Çünkü karayoluna, petrole, yedek parçaya bağımlı olalımdı. Çünkü, evrensel petrol baronlarının, vahşi kapitalizmin ağzı salyalı gözü doymaz tiranlarının esiri olalımdı. Ve bilhassa ve çünkü, büyük ve eşsiz stratejik dostumuz (!!!) böyle istiyordu.
Tarlasında örneğin kilosu elli kuruş olan domatesin, Laleli’deki, Cihangir’deki manavda beş liradan satılmasının nedeni budur işte !
(3) 1953 yılında Ayten AKYOL adında genç bir hanım kraliçe seçildi. Daha sonra da İstanbul Teknik Üniversitesi hocalarından Prof.Turgan SABİS ile evlendi.
Turgan SABİS hoca, maalesef genç yaşta aramızdan ayrıldı. Kraliçemiz Ayten Akyol SABİS hanımefendi, halen yaz kış Büyükada’da yaşar. Tüm Ada’nın, herkesin, herkesin gönüllerinin kraliçesidir. Seçildiği gün ne denli güzel, zarif, kibar, asil ise; şu anda da o kadar güzel, o kadar zarif, o kadar kibar, o kadar asildir. İnaılmaz tevazu sahibidir. Nitekim bu hakirle de lütfedip ünsiyyet eder. Kerem edip rastladığında hal hatır sorar.
Ve… Ve… Ve…
Hele üçüncü bir Ada sevdalısının, efsane gazeteci rahmetli Necmi TANYOLAÇ’ın da huzuruyla, 2006’nın Eylül’ünde, Büyükada’da Aya Yorgi Tepesi’ndeki kır gazinosunda bir muhabbetimiz, bir akşamımız bir mehtap safamız vardır ki…
Tıpkı Rakım ELKUTLU hoca’nın : “ Mümkün mu unutmak…neydi o akşam / Rüya gibi, hülya gibi bir şeydi o akşam…” dediği eşsiz nihavendinin taa kendisi.
İşte o unutulmaz akşamın unutulmaz anısı. Kraliçemle benim resmim.
Ve de Necmi abi’nin o akşam için o sıralar çalıştığı gazetedeki yazısının başlığı. (Yukarda)
Necmi Ağabey nurlar içinde yatsın.
Ezeli ve ebedi kraliçeme de hürmetler.
Daha n